Προστασία των άγριων πτηνών της Κύπρου, των ενδιαιτημάτων τους και της ευρύτερης Βιοποικιλότητας, μέσα από την εκπαίδευση και την καλλιέργεια της Περιβαλλοντικής Συνείδησης.
Ερωτηματολόγιο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Κύπρος είναι ένα πολύ σηµαντικό µέρος για τα πουλιά κυρίως λόγω της θέσης της, καθώς βρίσκεται σε έναν από τους µεγαλύτερους µεταναστευτικούς διάδροµους της Μεσογείου.
Περισσότερα από 200 είδη περνούν από την Κύπρο το φθινόπωρο και την άνοιξη, καθώς ταξιδεύουν µεταξύ Αφρικής, Ευρώπης και Ευρασίας. Από τα µεταναστευτικά είδη, περίπου 40 φωλιάζουν τακτικά ή περιστασιακά στην Κύπρο, ενώ τα είδη που µένουν µόνιµα στο νησί και φωλιάζουν εδώ είναι περίπου 50. Συνολικά, στην Κύπρο µέχρι σήµερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 400 είδη.
Η Κύπρος έχει επίσης αναγνωριστεί από το BirdLife International ως Ενδηµική Περιοχή για Πουλιά παγκόσµιας σηµασίας, αφού έχει ενδηµικά είδη και υποείδη πουλιών, δηλαδή είδη που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού.
Τα πουλιά στην Κύπρο υπάρχουν σε όλους τους βιοτόπους. Παραδοσιακά οι ασχολίες του ανθρώπου στην ύπαιθρο, γεωργία και κτηνοτροφία, ευνοούσαν µια µεγάλη βιοποικιλότητα όµως µε την εγκατάλειψη αυτή χάνεται σταδιακά. Η µείωση της βιοποικιλότητας των πτηνών αποτελεί άµεσο κίνδυνο για άλλα είδη και το περιβάλλον. Όλοι οι οργανισµοί είναι µέρος του τροφικού δικτύου και όλα τα µέρη είναι αναγκαία για να κρατηθεί η ισορροπία στο οικοσύστηµα.
Μεταναστευτικά πτηνά της Κύπρου
Μεταναστευτικά πτηνά είναι τα πουλιά που μετακινούνται από μια περιοχή σε άλλη όταν οι συνθήκες στην περιοχή που ζουν είναι δυσμενείς. Στην Κύπρο, η πλειοψηφία των πουλιών είναι μεταναστευτικά. Κάποια φθάνουν την άνοιξη και περνούν το καλοκαίρι στο νησί μας. Μένουν εδώ για να αναπαραχθούν. Τα περισσότερα κάνουν μόνο μια σύντομη στάση για ξεκούραση και για ανεφοδιασμό.
Η Κύπρος θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μεταναστευτικούς δρόμους. Πολλά πουλιά περνούν από την Κύπρο κατά το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Το νησί μας είναι μια περιοχή πολύ σημαντική για τα πουλιά καθώς υπάρχουν είδη, που δεν ζουν πουθενά αλλού στον κόσμο.
Ενδημικά πουλιά της Κύπρου
Στην Κύπρο υπάρχουν τρία είδη ενδημικών πουλιών τα οποία βρίσκονται μόνο στην Κύπρο: την Σκαλιφούρτα , τον Τρυπομάζη και το Θουπί .
Η Σκαλιφούρτα έρχεται στην Κύπρο για να φωλιάσει την άνοιξη, αφού πρώτα περάσει το χειμώνα στην Αφρική. Το μαυρόασπρο φτέρωμά της είναι ένα κύριο χαρακτηριστικό της, έτσι είναι εύκολο να την εντοπίσει κανείς. Φωλιάζουν σε τρύπες τοίχων, στις άκρες των δρόμων, στα δέντρα μολονότι και σε ρωγμές βράχων. Όταν τα νεαρά είναι σε θέση να εγκαταλείψουν τη φωλιά, πολλές οικογένειες μετακινούνται σε υψηλότερα σημεία μέχρι τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο. Στη συνέχεια θα επιστρέψουν στα παράλια για να προετοιμαστούν για το ταξίδι τους στην Αφρική.
Τα μοναδικά ενδημικά πουλιά της Κύπρου. Τα περισσότερα μένουν στην Κύπρο ολόχρονα, αν και μερικά μπορεί να φύγουν από την Κύπρο το χειμώνα. Έχουν καταγραφεί στο Ισραήλ, στην Ιορδανία και Αίγυπτο. Απαντούν στα δυτικά και νοτιοδυτικά του νησιού κυρίως. Το αρσενικό μπορεί να το δει κανείς να κάθεται στην κορυφή ενός θάμνου και να κελαηδά. Ο Τρυπομάζης προτιμά πυκνή βλάστηση και γι' αυτό τον λόγο είναι δύσκολο να τον δούμε.
Θουπί:
To θουπί της Κύπρου αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστό είδος πουλιούΑυτή η μικρή κουκουβάγια, είναι ένα από τα πέντε είδη κουκουβάγιας που υπάρχουν στην Κύπρο. Βρίσκονται σε ολόκληρο το νησί, στα δάση, στους κήπους, σε ελαιώνες, σε αγροκτήματα και σε ανοιχτούς χώρους. Κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί κανείς να την εντοπίσει να κάθεται ψηλά σε κλαδιά δέντρων. Η παρουσία του γίνεται αντιληπτή συνήθως από το τραγούδι του, το οποίο αποτελείται από δύο νότες. Είναι πιο εύκολο να το ακούσεις, παρά να το δεις.
Εκτός από τα τρία ενδημικά είδη, υπάρχουν και τρία ενδημικά υποείδη τα οποία βρίσκονται κυρίως στα δάση του Τρόοδους. Αυτά είναι η Κίσσα , ο Πέμπετσος , και ο Δεντροβάτης.
ΛΑΘΡΟΘΗΡΙΑ ΠΤΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η λαθροθηρία αποτελεί απειλή για τα άγρια πτηνά και άλλη άγρια ζωή. Ιδιαίτερα κατά την αναπαραγωγική περίοδο μειώνει τους πληθυσμούς των πουλιών και οδηγεί σπάνια είδη σε εξαφάνιση.
Η πάταξη της λαθροθηρίας επιδιώχθηκε τόσο με προληπτικά μέτρα, περιλαμβανομένων συχνών επισκέψεων σε χωριά προς αποθάρρυνση των λαθροκυνηγών, της καλλιέργειας καλών σχέσεων μεταξύ του προσωπικού της Υπηρεσίας και μελών Κυνηγετικών Συλλόγων όσο και με την σύλληψη και καταγγελία λαθροκυνηγών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις υποθέσεις που αφορούν την κατοχή και χρήση ξόβεργων όπου το πρόβλημα είναι μεγάλο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δείξει ιδιαίτερη ευαισθησία σε αυτό το θέμα και οι εντατικές προσπάθειες του Ταμείου Θύρας κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά την έκταση του φαινομένου αυτού.
Εκτός από τα ξόβεργα παράνομη είναι και η χρήση ηχοπαραγωγικών συσκευών, η χρήση προβολέων, παγίδων και σιγαστήρων και προβλέπονται αυστηρές ποινές για τα άτομα που τα κατέχουν ή τα χρησιμοποιούν.
Μέσα από την εργασία μας θέλουμε να δούμε την άποψη των συμμαθητών σε σχέση με την προστασία των πτηνών και του περιβάλλοντος και στη συνέχεια να προχωρήσουμε σε δράσεις ενημέρωσης, εκπαίδευσης με σκοπό την καλλιέργεια της Περιβαλλοντικής Συνείδησης των συμμαθητών μας.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Στο ερωτηματολόγιο συμμετείχαν συνολικά 44 μαθητές από την Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου. Συγκεκριμένα το ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν 18 μαθητές από την Α΄ γυμνασίου, 14 μαθητές από την Β΄ Γυμνασίου και 12 μαθητές από την Γυμνασίου.
Στην πρώτη ερώτηση «πόσα είδη πουλιών έχουν καταγραφεί στην Κύπρο», το 64% των μαθητών απάντησε σωστά, δηλαδή 28 μαθητές. Σωστή απάντηση είναι το περισσότερα από 400, όμως 3 μαθητές απάντησαν περισσότερα από 100 και 13 περισσότερα από 1000.
Στην ερώτηση «ενδημικά πουλιά είναι», το 50% των μαθητών απάντησαν σωστά, αφού γνώριζαν οτι τα ενδημικά πτηνά είναι αυτά που εντοπίζονται σε μία περιοχή ή χώρα. Το 50% των μαθητών απάντησαν λάνθασμένα αφού 9 μαθητές θεωρούν ότι ενδημικά είναι τα πτηνά που εντοπίζουμε σε περιοχές με συγκεκριμένο κλίμα και 13 μαθητές ότι είναι αυτά που μετακινούνται μεταξύ των χωρών.
Το 73% των μαθητών γνωρίζουν ότι «στην Κύπρο υπάρχουν μόνο 3 είδη ενδημικών πουλιών», ενώ 12 μαθητές δεν γνώριζαν αυτή την πληροφορία, αφού απάντησαν λάθος.
Στην ερώτηση «Γιατί τα οστά των πουλιών είναι ελαφριά» το 93% των μαθητών απάντησε σωστά, αφού γνώριζαν ότι τα οστά τους είναι ελαφριά για να διευκολύνουν την πτήση τους.
Η πλειοψηφία των μαθητών (68%) γνωρίζει ότι τα πτηνά έχουν αναπτυγμένη όσφρηση και όραση και ότι τρέφονται με σπόρους, χόρτα και έντομα (70%).
Στην ερώτηση «πόσο διαρκεί η πέψη στα πτηνά» απάντησε σωστά το 55% των μαθητών, δηλαδή 24 μαθητές, αφού γνώριζαν ότι η πέψη διαρκεί περίπου 2 ώρες. Τρεις μαθητές απάντησαν ότι η πέψη διαρκεί 5 ώρες και 17 μαθητές θεωρούν ότι η πέψη διαρκεί 15 λεπτά.
Οι περισσότεροι μαθητές γνωρίζουν ότι τα πτηνά αναπαράγονται τον χειμώνα και ότι είναι ζώα σπονδυλωτά, ομοιόθερμα (82%). Στην ερώτηση πως το αρσενικό προσελκύει το θηλυκό πτηνό, 28 μαθητές απάντησαν με το τραγούδι, 14 μαθητές βρίσκοντας τροφή, και 19 με την επίδειξη φτερών.
Οι περισσότεροι μαθητές γνωρίζουν ότι τα πουλιά φτιάχνουν την φωλιά τους με ξύλα, λάσπη και χόρτα (64%) όπως επίσης γνωρίζουν τα τρια ενδημικά πουλιά της Κύπρου (59%).
Συνολικά 18 από τους 44 μαθητές δεν γνωρίζουν ότι το κυριότερο χαρακτηριστικό των πουλιών είναι τα φτερά, και 26 μαθητές δεν γνώριζαν ότι τα φτερά τους πέφτουν και ξανά φυτρώνουν μια φορά τον χρόνο.
Επίσης, οι περισσότεροι μαθητές δεν γωνιάζουν πόσα δάκτυλα με νύχια έχουν τα πουλιά, αφού θεωρούν ότι έχουν 3 δάκτυλα (14 μαθητές).
Στην ερώτηση από τι αποτελείται το ράμφος των πουλιών, η πλειοψηφία των μαθητών (82%) γνωρίζει ότι αποτελείται από κεράτινες πλάκες. Στην ερώτηση θεωρείτε σωστή την προστασία των πτηνών και της Βιοποικιλότητας της Κύπρου, 35 από τους 44 μαθητές απάντησαν ότι είναι σωστή. Στην ερώτηση θεωρείτε σωστή πρακτική το κυνήγι των προστατευόμενων πτηνών, 34 μαθητές απάντησαν πως θεωρούσαν αυτήν την πρακτική λανθασμένη. Η πλειοψηφία των μαθητών (39 από τους 44 μαθητές) θεωρεί λανθασμένη την παγίδευση πτηνών.
Στην επαρχία Αμμοχώστου στο παρελθόν πιο συχνά, τώρα πιο αραιά, οι κυνηγοί χρησιμοποιούσαν δίκτυα για να παγιδεύουν πτηνά. Ένας πολύ μικρός αριθμός μαθητών (11 από τους 44 μαθητές) απάντησε ότι συμφωνεί με αυτή την πρακτική.
Τέλος, στην ερώτηση αν έχετε ποτέ καταναλώσει πτηνά που παγιδεύτηκαν με δίκτυα ή ξόβεργα, οι 39 από τους 44 μαθητές απάντησαν πως δεν έχουν καταναλώσει πτηνά που παγιδεύτηκαν με δίκτυα ή ξόβεργα.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Οι μαθητές κατά μέσο όρο γνωρίζουν αρκετές πληροφορίες για τα πτηνά. Ακόμη, οι περισσότεροι μαθητές είναι ευαισθητοποιημένοι αφού μόνο ένα μικρό ποσοστό των μαθητών συμφωνεί με την άποψη να παγιδεύουμε τα πτηνά, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών θεωρούν ότι είναι αναγκαίο να προστατέψουμε την βιοποικιλότητα της Κύπρου. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι μόνο μια μικρή μερίδα των μαθητών καταναλώνει τα πουλιά αυτά.
Εμείς, σαν Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον, πιστεύουμε ότι είναι πολύ σημαντικό να ληφθούν δράσεις από όλους τους φορείς έτσι ώστε να οικοδομήσουμε τη γνώση, για ευαισθητοποίηση του κοινού, για βελτίωση και ανταλλαγή γνώσεων έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν τα αίτια μείωσης των πτηνών.
Οι δράσεις που προτείνονται αφορούν την προστασία των βιοτόπων και αντιμετώπιση των παραγόντων που προκαλούν μείωση του αριθμού των πτηνών όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση, η καταστροφή των βιοτόπων και το κυνήγι.
Φυσικά, για να μπορέσει να γίνει αυτό, θα πρέπει να ενημερωθεί σχετικά η κοινωνία και να υπάρξει συνεργασία μεταξύ των πολιτών και της πολιτείας. Θα μπορούσαν να γίνουν σεμινάρια σε εξωσχολικούς χώρους όπως σε λίμνες ή δάση.
Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν όμιλοι για την προστασία των πτηνών αλλά και να οργανώνονται κατασκηνώσεις το καλοκαίρι όπου θα μπορεί κάποιος να μάθει για την βιοποικιλότητα του νησιού.
Παναγιώτα Ζάκου Β΄5, Μαρία Στυλιανού Γ΄3, Λοΐζος Λοϊζή Γ΄4, Αντωνία Θεράποντος Γ΄3, Ανδριάνα Νικολάου Γ΄4, Μαρία Χατζηανδρέου Α΄3, Βασιλείου Μιχαέλα Α΄3
